از آخرین باری که خشمگین شدید چه مدت می گذرد؟ یک هفته، یک ماه یا چند ماه؟ چه احساسی داشتید؟ سعی کردید خونسردی تان را
حفظ کنید، منطقی باشید یا این که به سرعت از کوره دررفتید و مشت گره کرده خود را روی میز کوبیدید؟ اگر از آن دسته کسانی هستید که
خیلی زود عصبانی می شوید و از کوره درمی روید بدانید که نه فقط سلامت جسمی و روانی خود بلکه سلامت جسمی و روانی اعضای خانواده تان را هم به خطر می اندازید. خشم در واقع یک واکنش هیجانی طبیعی بدن به محرک های بیرونی است و همه ما کم و بیش آن را تجربه کرده ایم. هر بار با به وجود آمدن مشکلی، احساس ضعف می کنیم، راه های موجود برای حل آن را نادیده می گیریم و به واکنش فیزیکی متوسل می شویم البته بروز حالات عصبانیت در انسان امری کاملا طبیعی است و نشانه سلامت است، به شرطی که کنترل دقیقی روی داشته باشیم.

خشم یک حالت عاطفی- هیجانی ناخوشایند است که بیشتر با پرخاشگری کلامی و فیزیکی همراه است. معمولا وقتی فردی نتواند در روابط بین فردی از طریق مذاکره مشکل خود را حل کند، مجبور می شود عصبانیت خود را از طریق ابراز خشم بروز دهد. این حالت در درجه اول به خود فرد و سپس به طرف مقابل صدمه می زند. خشم به طور سرشتی در وجود آدمی نهفته است. وقتی فردی با مشکلی روبه رو می شود، برای حل آن به چندین ابزار مذاکره، مبارزه، تسلیم یا فرار از مشکلات متوسل می شود.درباره واکنش جنگ و گریز فرد تلاش می کند تا مشکل را از خودش دور کند. واکنش های فیزیولوژیکی که یک فرد خشمگین دچار آن می شود، در واقع واکنش جسم او به حل مشکل است.رنگ چهره فرد عصبانی عوض می شود، قلبش تندتر می زند، مردمک چشمش تنگ تر می شود، جریان خون به سمت عضلات می رود و فرد آماده جنگیدن است.

بنابراین خشم یک حالت عاطفی- هیجانی است که نیاز به مدیریت دارد و باید آن را بشناسیم و مدیریت کنیم.خوب است بدانید خشم از همان دوران نوزادی وجود دارد. در اوان تولد ترس، خشم و دلبستگی ? حالت هیجانی است که کودک با آن ها آشناست.به این ترتیب تمامی محققان و پژوهشگران معتقدند که خشم از لحظه تولد همانند احساساتی نظیر ترس و دلبستگی در ما وجود دارد.

ما در طول زندگی یاد می گیریم که چطور خشم مان را ابراز کنیم. زمانی که از کسی می ترسیم و هم زمان از او عصبانی هستیم، به او حسادت می ورزیم.در واقع وقتی ترس و خشم ترکیب می شود یک هیجان ناخوشایند و آزاردهنده دیگر به نام حسادت پدید می آید. بنابراین مدیریت و کنترل خشم می تواند فرد را از آسیب ها و هیجانات منفی بسیاری دور کند.خشم بسته به تیپ شخصیتی افراد، می تواند واکنش اولیه یا ثانویه فرد در رویارویی با مشکل باشد.مثلا کسانی که از نظر ریخت فیزیکی و عضلانی درشتی دارند، احتمال این که برای حل مشکلاتشان از قدرت بدنی خود استفاده کنند، بیشتر است زیرا ظرفیت فیزیکی آنان این اجازه را به آن ها می دهد.

به علت تفاوت فیزیولوژیک بین زن و مرد شیوه ابراز خشم در آن ها نیز متفاوت است. در واقع زنان هم هیجان خشم را تجربه می کنند و گاهی اوقات زنان هم به دلایل هورمونی یا فیزیولوژیکی با پرخاشگری ابراز خشم می کنند. ابراز خشم در تیپ های مختلف شخصیتی بسیار متفاوت است و یک پدیده چند بعدی است.توجه داشته باشید خشم یک هیجان منفی است که به پرخاشگری منتهی می شود تا زمانی که خشم به پرخاشگری منجر نشده است به خود فرد صدمه می زند اما زمانی که به پرخاشگری تغییر شکل داد، به دیگران هم صدمه می زند.ابراز خشم به صورت کلامی به بددهنی و ناسزاگویی منتهی می شود و به صورت فیزیکی نیز به صدمه زدن به دیگران می انجامد. اما ذکر این نکته ضروری است که خشم یک حالت عاطفی- هیجانی و پرخاشگری یک عمل و فعالیت است.فرد خشمگینی که به پرخاشگری روآورده است، فرمان مغزش را که به اندام های حرکتی صادر شده است، انجام می دهد. در این مرحله اگر کسی یاد بگیرد که بتواند سیستم حرکتی اش را کنترل بکند به طوری که فرمانی که مغزش صادر کرده است، انجام ندهد، از پرخاشگری امتناع می کند. هم چنین اگر به هنگام صدور فرمان از سوی مغز، فرد هوشیار باشد و فرمان ها را بررسی کند، به پرخاشگری رونمی آورد. کسی که فکر کند می تواند از طریق مذاکره، تفاهم و همفکری مشکل را حل کند، هرگز به پرخاشگری تمایل پیدا نمی کند. چگونگی حل و فصل این مسئله به اعتقاد و باورهای فرد بستگی دارد. در این مرحله است که آموزش نقش اساسی دارد. باید به بچه ها از کودکی یاد دهیم که تا جایی که می توانند با کسی درگیر نشوند و اگر در موقعیت درگیری قرار گرفتند، آن را مدیریت کنند و وضعیت را بدتر نکنند. به عبارتی اعتقادها و باورها در زمینه شیوه حل مشکلات روابط بین فردی بسیار تعیین کننده است.

ممکن است فردی اعتقاد داشته باشد هرچیزی را با زور و قلدری می تواند به دست آورد که این طرز تفکر او را به سوی پرخاشگری سوق می دهد. در بسیاری از فیلم ها و آثار پویانمایی قهرمان های فیلم را می بینیم که به هر وسیله خشونت باری برای رسیدن به هدف خود متوسل می شوند، در حالی که نمی بینیم یک قهرمان فیلم از طریق مذاکره، هم فکری و تفاهم به حل مسئله اقدام کند. این نگرش روحیه بچه های ما را تحت تاثیر قرار می دهد و آن ها با این شیوه در واقع بمباران می شوند.  بنابراین قسمت عمده باورها، نگرش ها و شیوه های حل مسئله در ما متاثر از آموخته های محیطی است. به عنوان مثال کودکی که به تماشای تام و جری می نشیند، دائم مشاهده می کند که یک موش ضعیف هر بلایی که بخواهد سر گربه می آورد تا به هدف خودش برسد. او از این فیلم ها و کارتون ها در زندگی اش الهام می گیرد و در واقع به صورت غیر مستقیم آموزش می بیند. به نظر می رسد قسمت عمده  پدیده خشم و پرخاشگری، باورها، نگرش ها و دیدگاه های نادرست درباره روش حل مسئله است.
اگر این باورها درست و صحیح باشد، بسیاری از این مشکلات و تبعات ناشی از آ ن به وجود نمی آید. کسی که پرخاشگری را عملی زشت و غیرانسانی و نادرست بداند و آن را باور داشته باشد، بی گمان هرگز به پرخاشگری رو نمی آورد.او یاد می گیرد که در صورتی که چاره ای نداشته باشد فقط در حد دفاع از خود و به حالت بازدارنده می تواند درگیر شود و در غیر این صورت این عمل را جایز نمی داند. فرد پرخاشگر اول ایده عکس العمل فیزیکی را دارد سپس ضرورتش را احساس می کند بعد مغزش دستور می دهد و سپس اندام های حرکتی دستور را انجام می دهد. اگر در سطح ایده فرد باور و نگرش درستی داشته باشد و هوشیارانه نسبت به ضرورت آن بیندیشد، از پرخاشگری امتناع می کند، در واقع کنترل در سطح فکر، نگرش و ایده رخ می دهد.

کنترل خشم از سوی همسران در منزل
دعوای خانوادگی معمولا ? طرف دارد. چون یک طرف به تنهایی نمی تواند دعوا راه بیندازد، اگر خانمی مدیریت داشته باشد، می تواند مانع پرخاشگری همسرش شود، اگر بداند که با کدام جمله، کدام حرکت و کدام رفتار خشم شوهرش را برمی انگیزد، نباید به آن ها اقدام کند. خشم مردان را هم می توان پیش بینی و هم پیش گیری کرد. طرف مقابل همواره باید سعی کند همسر عصبانی خود را آرام کند و بگوید تو الان عصبانی هستی، فعلا من چیزی نگویم باشد بعد با هم صحبت کنیم.خانم ها باید دقت کنند که در مواجهه با همسران عصبانی خود از القای خلق منفی، القای ترس یا تحریک کردن او اجتناب کنند. نشان دادن واکنش ترس، عجز و ضعف هم کارساز نیست چون همسر عصبانی احساس می کند دست بالا را دارد و می تواند همیشه کار خودش را پیش ببرد. خانم ها باید رفتارهای خودشان را مدیریت کنند، هیجان های خود و همسرشان را شناسایی کنند و از تحریک کردن او بپرهیزند، یک ضرب المثل چینی می گوید «با موی زن می شود پای یک فیل را بست» یعنی زن اگر اراده کند، می تواند هر کاری بکند به شرط این که توان مدیریت داشته باشد. وی تاکید می کند: مسئله اساسی درباره خشم محتوای آموزش های رسمی و غیررسمی است که به افراد آموزش می دهد چگونه مسائل خود را حل و فصل کنند

منبع