آیا تا کنون اصطلاح بلوغ عاطفی را شنیده اید؟ بلوغ عاطفی یکی از مراحل رشد هر فرد در زندگی است و در کنار رسیدن به بلوغ جسمی ، فکری ، اجتماعی و اقتصادی ، گامی اساسی در رسیدن به کامیابی و سعادت محسوب می شود.بوغ روانی توانایی فرد برای پذیرش دیگران و محیط پیرامونشان ب همان شکلی که هست تعریف می شود. اگر فرد به محیط اطراف خود مثبت نگاه کند و افکار نادرست و منفی را از خود دور کند  ، بهتر می تواند عواطف خود را کنترل کند و این مسئله به بهبودروابط اجتماعی وی کمک شایانی می کند. آیا تا به حال در روابط اجتماعی خود به افرادی که بی قرار ، عصبی ، تحریک پذیر و بی منطق هستند برخورد کرده اید؟ آن ها همواره در رسیدن به اهدافشان ناکام می مانند و دیگران را مانع پیشرفت خود در زندگی قلمداد می کنند. مهمترین مشخه فردی این گونه افراد نرسیدن به بلوغ عاطفی است

بلوغ عاطفی در حقیقت رشد یا جهشی است که انتظار می رود افراد بتواندد به کنترل احساسات ، دریافت و شناخت آن دست یابند و بر اساس آن عمل کنند. فردی که به رشد عاطفی کامل رسیده باشد در زندگی اجتماعی توانایی برقراری ارتباط صحیح با دیگران را دارد و توانایی پذیرشمسئولیت در قبال خود و دیگران را نیز پیدا می کند و در تعامل با دیگران موفق است. خود خواه و خود محور نیست و توانایی انطباق ب شرایط و محیط پیرامونش را دارد. بلوغ عاطفی مراحل متفاوتی ذارد و در بزرگسالی به کمال می رسد. در اوان کودکی رشد جسمانی کودک اهمیت دارد، اما اندک اندک رشد اخلاقی ، رشد عاطفی ، رشد احساسات با گذر زمان شکل می گییرد و زمینه های سرشتی کودک نمایان می شود و پس از آن محیط زندگی ، شیوه تربیتی و الگو هایی که در پیرامون وی وجد دارد ، بیشترین نقش را در رسیدن فرد به بلوغ عاطفی ایفا می کند. از سویی محیط خانواده و تعامل افراد در خانواده در رسیدن فرد به بلوغ عاطفی بسیار موثر است

بلوغ عاطفی کنترل عواطف و احساسات است . خانم ها 10 سال بعد از بلوغ جسمی یعنی حدود 21 سالگی و مردان حدود 24 تا 25 سالگی به بلوغ عاطفی می رسند. محبت کردن و دریافت محبت یکی از اولین نشانه های بلوغ عاطفی است. کسنی که به بلوغ عاطفی نرسیده اند ، همواره نیازمند محبت و توجه هستند و ضعف های خود را پنهان می کنند ، انتقاد پذیر نیستند ، کمتر کسی را می بخشند ، خلق و خوی ثابتی ندارند و کج خلقی می کنند. در مقابل کسانی که به بلوغ عاطفی رسیده اند ، از محبت و عاطفه شان به عنوان یک ابزار برای مثبت بودن استفاده می کنند. عصبانیت ، بی قراری ، اضطراب ، استرس ، وابسگی شدید به خانواده ، شک و تردید بی مورد ، نداشتن اعتماد به نفس و اعتماد به دیگران ، پیش داوری ناصحیح درباره اطرافیان ، نداشتن قضاوت صحیح درباره کار ها و امور زندگی ، ناتوانی در پذیرش مسئولیت ، شتابزدگی و عجله در کارها ، از دست دادن فرصت ها در زندگی ، پنهان کاری ، همه را رقیب خود پنداشتن ، خودخواهی و خود محوری ، فرافکنی ، لجبازی ، بی اعتنایی نسبت به مشکلات دیگران از مهم ترین ویژپگی های افرادی است که به بلوغ عاطفی نرسیده اند.

خانواده ها باید نسبت به مراحل بلوغ جسمی ، اقتصادی ، فکری ، اجتماعی و عاطفی فرزندان حساسیت داشته باشند و توجه کنند که فرزند آن ها در تمامی این مراحل به کمک آنها و آموزش نیاز دارد. تعامل در خخانواده و الگوی رفتاری پدر و مادر بیشترین تاثیر را در رسیدن فرد به بلوغ عاطفی دارد و در مرحله اول خانواده ها باید اجازه دهند جوان استقلال کافی را به دست آورد و بتواند برای خود تصمیم گیری کند. جوان باید هویت و در کنار آن ویژگی ها ، علایق و سلایق خود را بشناسد و خود را همان طور که هست بپذیرد. خودخواهی و خود محوری سد بزرگی در راه رسیدن به بلوغ عاطفی است.والدین باید سعی کنند فرزندان خود را خودخواه و خود محور بار نیاورند ، تعامل اجتماعی مهمترین نشانه در رسیدن به بلوغ عاطفی فرد است . روابط اجتماعی فرزندان باید به دقت توسط والدین کنترل و نظارت شود و آن ها دریابند فرزندان چه اندازه به بلوغ اجتماعی رسیده اند تا در این راه به او کمک کنند. والدین همچنین باید توجه داشته باشند که روابط آن ها تا حد زیادی الگوی برقراری روابط اجتماعی فرزندانشان قرار می گیرد و جوان اولین گام های رسیدن به بلوغ عاطفی را با تاثیر پذیری از والدین خود بر می دارد.

بیشتر افرادی که به بلوغ عاطفی نرسیده اند و ازدواج می کنند ، به شدت دچار مشکل می شوند. در گذشته اصول و سنت ها خط کشی شده بود و مرز بین وظایف زن و مرد کاملا مشخص بود و با وجود ناآگاهی نسبت به اصلاحات جاری و رایج کنونی ، فرزندان آ ن ها پس از بلوغ عاطفی به ازدواج تن می دادند یا وارد جامعه می شدند. در حالی که هم اکنون به دلیل اشتغال و گرفتاری والدین ، ناآگاهی ، روش های تربیتی نادرست و نداشتن روابط سالم خانوادگی ، والدین پس از رشد جسمی فرزندانشان به ازدواج و حضور آن ها در جامعه می اندیشند. خانواده ها با توجه به تفاوت های فردی و محیط خانواده باید برای شناسایی توانایی ها و رسیدن به بلوغ عاطفی و فکری فرزندانشان از مشاور کمک بگیرند.

در بحث کودک آزاری ، غفلت و آزار عاطفی ، از مهم ترین آسیب هایی است که به روان کودک وادرد می آیدو بلوغ عاطفی او ارا تحت تاثیر قرار می دهد و متاسفانه بسیاری از والدین ناآگاهانه به آزار عاطفی فرزندان خود مشغول اند. وقتی یک نوجوان دختر یا پسر در خانواده مورد تحقیر یا تمسخر قرار می گیرد یا مورد غفلت واقع می شود، در واقع از نظر عاطفی مورد آسیب قرار می گیرد ، این در حالی است که بعضی والدین تصور می کنند با رسیدگی تحصیلی و آموزشی نیاز های او را برآورده یا بیش از حد به او توجه کرده اند در حالی که نمی دانند با این کار استقلال جوان را محدود کرده اند و نگذاشته اند او به بلوغ فکری و عاطفی برسد.

دکتر بهروز بیرشک استاد انستیتو روان شناسی تهران

هاشم مهدی زاد کارشناس سازمان بهزیستی

منبع