در صنعت گردشگری برای «مسافر» مبدا و مقصدی تعریف می شود.
به عبارت دیگر مسافر به کسی گفته می شود که حداقل یک شب در مکانی اقامت کرده باشد. اصولا در همه جای دنیا مسافر را براساس مبدا و مقصدش می شناسند و به هر شخص گذری«مسافر» گفته نمی شود. به گفته کارشناسان چنین نیست که هرکسی از یک شهری عبور کرده باشد به او مسافر اطلاق شود.

اما ظاهرا برخی ها، این واژه را با تعریف خاصی از شکل و قالب استاندارد آن خارج کرده اند و به هر عبورکننده ای از هر شهری «مسافر» می گویند! بنابراین در این حساب و کتاب های سرانگشتی، یک اتفاق جالب می افتد و شهرهایی که در میانه راه اماکن مهم و گردشگرپذیر به عنوان یک گذرگاه قرار می گیرند، بیشترین مسافر را از نظر عدد و رقم دارا خواهند بود.                  

در این نوع حساب و کتاب ها به قول معروف کنتوری هم در کار نیست که شماره بیندازد تا براساس مستندات ثابت شود که آمار دقیق چیست و چرا به عنوان مثال یک خودرو که 4نفر سرنشین دارد. از هر استانی که گذر می کند به تعداد نفر- مسافرها اضافه می شود؟ آن چه مسلم است با محاسبه های استاندارد جهانی، دیگر به فردگذری ، مسافر گفته نمی شود.بلکه مسافر کسی است که از یک مبدا با قصد و هدف مشخصی به سمت مقصدی حرکت کرده باشد و در آن مقصد حداقل یک شب اسکان گزیده باشد. به عبارت دیگر مسافر با مبدا و مقصد تعریف می شود.

اماباروشی که اکنون آمارگیری می شودروشن است ازشهرها واستان هایی که درمسیرقراردارندمانندقم مسافربسیاربیشتری عبورمی کندتاشهری مانندمشهدکه درگوشه ای ازکشورقرار دارد. درحالی که کسی که به مشهد می آید برای حداقل ماندن 1روز سفرمی کندامادرباره شهری مثل قم اینگونه نیست یامثلااگرمقصدکسی بابلسر باشد بایدازشهرهای دیگراستان مازندران نیزبگذرد که باروش موجودچندین نفر-سفرمحاسبه خواهدشد.

«جوادی» مسافری که از مشهد به مقصد بوشهر در مدت 10روز تعطیلات نوروزی بیش از 4 هزار و 560کیلومتر مسافت را در رفت و برگشت طی کرده است، در واکنش به آمارهای اعلام شده نفر- سفر می گوید: در مدت 10روز و طی بیش از 4هزار و 500کیلومتر مسافت و گذر از شهرها و استان های مختلف، هیچ جا از من سوال نشد که از کدام مبدا به سمت کدام مقصد در حرکت هستم تا باور کنم که در محاسبه های آماری به حساب آمده ام. وی اضافه می کند: بنابراین وقتی در آمارها اعلام می شود که به عنوان مثال امسال 31درصد افزایش مسافرت داشتیم باید در آن تردید کرد. یا بعضی از شهرها را در مسیر مسافرت مشاهده کردم که کمترین امکانات گردشگری، توریستی و سیاحتی را دارند اما در خبرها حائز رتبه های بالای جذب مسافر به حساب آمده اند.

یک معلم نیز که به عنوان مسافر طی یک هفته مسافت ???? کیلومتری را از مبدا تا مقصد خود طی کرده است، درباره تعداد مسافرت های اعلام شده می گوید: در خبرها اعلام شد که نزدیک به ??? میلیون نفر- سفر داشتیم. این رقم چند برابر کل جمعیت ایران است. آیا این آمار براساس ، مبدا و مقصد مسافر است یا تعداد عبورها از شهرها و استان های مختلف، بیان شده است؟ آیا در صنعت گردشگری دنیا با این نوع محاسبه ها برای جذب توریست می توان برنامه ریزی کرد؟ و اگر مسافر را بر مبنای مبدا و مقصد تعریف کنیم آیا باز با چنین آمارهای غیر واقعی رو به رو خواهیم شد؟

در خبرها اعلام شد که با ثبت بیش از 162میلیون نفر - سفر برای نوروز امسال، تعداد سفرهای نوروزی مردم در کشور 31درصد رشد داشته است.
ولی برخی از مسئولان این شیوه محاسبه را علمی نمی دانند.

رئیس کار گروه گردشگری و معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار استان خراسان رضوی این نوع داده های آماری را از نظر علمی قبول ندارد و در این باره به گزارشگر ما می گوید: به اعتقاد ما این که هرکسی از هر شهری عبور می کند یک سفر محاسبه می شود روش غلطی است و این آمارها برنامه ریزی کشور را دچار مشکل می کند و نگاه درستی برای برنامه ریزی دقیق تر به مدیران نمی دهد.

هر سفری مبدا و مقصدی دارد و باید براساس آن سفر را محاسبه کرد و ما بر اساس این منطق علمی، موضوع مسافرت ها در استان را دنبال کردیم. برای ما مهم نیست که رتبه چندم را در کشور داشته باشیم. بعضی از استان هایی که آمار بالاتر از ما را اعلام کرده اند حتی این ظرفیت را ندارند. وی تاکید می کند: در بحث آمار امسال کم لطفی شده و متاسفانه بعضی از استان ها با فرمول های غلط آمارهای اشتباهی از میزان مسافران نوروزی ارائه می کنند. ولی آمار ما خیلی دقیق تر است و فرمولی که سازمان میراث فرهنگی در ارتباط با سفر پیش گرفته، فرمول بسیار اشتباه و غلطی است و ما از این فرمول در استان استفاده نکردیم.

از سوی دیگر رئیس ستاد تسهیلات سفرهای کشور در آخرین اظهارنظر درباره سفرهای نوروزی اعلام کرد که استان قم در بخش نفر- سفر با بیشترین میزان تردد رو به رو بوده است و گفت: 14میلیون و 257هزار نفر- سفر نشان از میزان تردد انجام شده در استان قم دارد که این آمار در مقایسه با سال گذشته معادل 9میلیون و 157 هزار نفر- سفر، رشد 55.7 درصدی را از آن خود کرده است.

شهباز یزدانی در شرح آمار نهایی نوروزی در بخش نفر- شب اقامت اظهار داشت: تعداد اقامت هموطنان در این مدت زمان، ثبت ?? میلیون و ??? هزار نفر- شب اقامت را به دنبال داشته که این آمار در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل، برابر 41میلیون و 420هزار نفر- شب اقامت، رشد 26.6 درصدی میزان اسکان مسافران نوروزی را به همراه داشته است.

رئیس ستاد تسهیلات سفرهای کشور همچنین بیشترین تعداد اقامت در ایام نوروز را به استان مازندران نسبت داد و گفت: در این استان 8میلیون و 981هزار نفر- شب اقامت ثبت شده است که در مقایسه با مدت زمان مشابه در سال گذشته رشد 9.9 درصدی را نشان می دهد.

به گفته یزدانی پس از استان مازندران، استان های فارس، گیلان، بوشهر و اصفهان و خراسان رضوی بیشترین آمار مسافران نوروزی را به خود اختصاص داده اند.

شفقتی کارشناس بخش ارتباطات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور نوع آمارگیری نفر- سفر را بر اساس استانداردهای جهانی اعلام می کند و می گوید: بر اساس استانداردهای جهانی یک مسافر ممکن است به مقصدی سفر کند و یک شب در آن جا اقامت کند و با شاخص نفر- شب محاسبه شود یا ممکن است در سفرهای داخلی یک مسافر به مقصدی سفر کند و زمان سفر او کمتر از 24ساعت باشد. بنابراین با توجه به این شاخص ها و تعداد ترددهای بین استانی، آمارهای نفر- سفر اعلام شده است.

«فرید جواهرزاده» مدرس دانشگاه در رشته صنعت گردشگری، یکی از اهداف مهم، طرح هدفمند کردن یارانه ها را مدیریت اقتصادی خانواده ها و صرفه جویی هزینه های زندگی مردم می داند و می گوید: آمارهایی که امسال در سفرهای نوروزی اعلام شده است درست برعکس سیاست های این طرح در مدیریت هزینه خانواده هاست. در واقع چگونه می توان پذیرفت که یک نفر 4هزار کیلومتر را با مصرف بنزین 700تومانی طی کند تا به شهر مورد نظر خود برسد.
وی می افزاید: امسال در برخی موارد مشاهده شده است که بعضی از خانواده ها که قصد مسافرت به شهرهای دور و مسافت های طولانی را داشتند، وسیله نقلیه خود را با نگرش مدیریت هزینه های زندگی با قطار حمل کردند. از سوی دیگر هزینه های مسافرت شامل پرداخت هزینه های هتل، غذا و خریدها و ایاب و ذهاب می شود. بنابراین خانواده ها با نگرش مدیریت هزینه ها، اقدام به مسافرت می کنند.وی می گوید: با توجه به سیستم آمارگیری نادرست در کشور به نظر می رسد آمارهایی که رشد 29درصد مسافرت ها را نشان می دهد با واقعیت های زندگی مردم همخوان نیست. این آمارها با روش تردد شماری صورت گرفته که از نظر علمی نمی تواند مبنای برنامه ریزی محسوب شود و در عرصه کارهای تبلیغاتی شاید قابل طرح باشد.

وی به عنوان نمونه و مثال برای اثبات مدیریت هزینه زندگی به آمار وضعیت اسکان مسافران در استان خراسان اشاره می کند و می گوید: آمارها نشان می دهد که تا روز هفتم فروردین ماه حدود 4میلیون و 39هزار و 801نفر به مشهد مسافرت کرده اند و از سوی دیگر ظرفیت اسکان استان رقمی نزدیک به 324هزار و 958واحد را نشان می دهد که در این ظرفیت می توان حدود 2.5 میلیون نفر را اقامت داد. بنابراین سوال این است که 1.5 میلیون نفر دیگر کجا اقامت کرده اند؟
همچنین آمارها نشان می دهد که امسال یکی از مهم ترین هتل های نزدیک حرم که هر سال صد درصد آن اشغال می شد در روز 29اسفند فقط 56درصد آن پر شد. این در حالی است که بالغ بر 50درصد واحدهای اقامتی کشور در مشهد قرار دارد.در واقع همه این واقعیت ها نشان می دهد که تعدادی از مردم با حساب و کتاب هزینه های سفر، اقدام به مسافرت نکرده اند اما آمارهای ترددشماری که با شمارش خودروها شهر به شهر صورت می گیرد، بر خلاف واقعیت ها، تعداد نفر- سفر را با افزایش نشان می دهد.

با این حال رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور هم درباره برخی انتقادات مبنی بر آمارهای غیرواقعی سفرهای نوروزی در گفت‌وگو با فارس در خصوص نحوه آمارگیری سفرهای نوروزی اظهار داشت: این آمار بر پایه آمار راهداری و نیروی انتظامی است. به گفته وی این آمار تنها از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جمع‌آوری نمی‌شود و 17 نهاد و سازمان از جمله وزارت راه، نیروی انتظامی، هلال احمر، اورژانس، صدا و سیما و... عضو ستاد تسهیلات سفرهای کشور هستند. رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: منتقدانی که آمار سفرهای نوروزی مردم را نقض می‌کنند از فرمول‌های جهانی هم عبور کرده‌اند اما هیچ اشکالی ندارد آن‌ها راهکارهای خود را برای شمارش مسافران اعلام کنند ما هم اگر روش‌های آن‌ها تخصصی و علمی باشد استقبال می‌کنیم. بقایی درباره اینکه چگونه ممکن است 70 میلیون جمعیت ایران 162 میلیون سفر را در کشور ثبت کرده باشند، گفت: برای این اظهارنظر سه دلیل قابل ذکر است اول اینکه واحد نفر - سفر که برای آمار سفرهای نوروزی از سوی ستاد تسهیلات سفرهای کشور اعلام می‌شود، واحد جهانی است و دوم این است که یک مسافر ممکن است چندین سفر داشته باشد و از شهری به شهر دیگر سفر کند که هرکدام از این سفرها جزو آمار قرار می‌گیرد. او دلیل سوم را هزینه‌های هر استان برای مسافران نوروزی عنوان کرد و گفت: ملاک شمارش ما برای مسافران ورود به استان است. ممکن است شخصی اقامت هم نداشته باشد اما هر استان برای مسافران ولو اینکه توقف نداشته باشند، هزینه کرده است به طوری که دستگاه‌ها و سازمان‌هایی چون ناجا، پلیس راه، اورژانس، بیمه، دستگاه قضایی، هلال احمر، شهرداری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا یک مسافر بتواند به سلامت از یک استان به استان دیگر سفر کند.

ولی بودجه صنعت گردشگری بر چه اساسی تعیین می شود؟ آیا آمارهایی که با عنوان «نفر- سفر» داده می شود، می تواند ملاک تخصیص بودجه در کشور باشد که برخی ها سعی در افزایش آن دارند؟

مهندس «ثروتی» عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب که تعداد مسافرت ها از طریق تخت های اشغالی هتل ها، مهمان پذیرها، هتل آپارتمان ها و تعداد مسافران اتوبوس ها و جابه جایی مسافران از طریق قطارها و هواپیماها و وسایل نقلیه شخصی محاسبه می شود می گوید: به هر حال اعداد و ارقامی که از تعداد مسافران در کشور ذکر می شود، هیچ کدام مبنای تخصیص بودجه صنعت گردشگری نیست. علت این است که بودجه کشور هنوز عملیاتی نشده است. در واقع وقتی بودجه عملیاتی شود این نوع آمارها ممکن است در بیان عملیات و فعالیت ها وارد شود. ولی تا زمانی که بودجه عملیاتی نشود، این داده ملاک تخصیص بودجه صنعت گردشگری نخواهد بود.

وی متذکر می شود: البته قرار بود از برنامه چهارم بودجه عملیاتی شود ولی نشد. همچنین قرار بود که از اول برنامه پنجم بودجه عملیاتی تعریف شود باز هم این اتفاق رخ نداده است. بنابراین بودجه سازمان میراث فرهنگی و صنعت گردشگری با درصدی افزایش نسبت به سال گذشته در لایحه بودجه آورده شد اما نمایندگان همچنان از دولت می خواهند که شاخص های بودجه به روشنی مشخص شود. در چنین حالتی اعداد و ارقام طبق شاخص ها قابل تجزیه و تحلیل و بررسی است و می توان آمارها را در فرآیند عملیاتی شدن بودجه به روشنی دید و بررسی کرد.

به هر حال، بر اساس حساب و کتاب های انجام شده، در نوروز امسال بیش از 162میلیون نفر- سفر به ثبت رسیده است اما کارشناسان این نوع آمارگیری را مبنای معقولی برای برنامه ریزی و تصمیم گیری در امر توسعه صنعت گردشگری نمی دانند.

منبع