افزایش کمردرد
طبق جدیدترین آمارها حدود 70درصد از ایرانیان شهرنشین کمردرد را تجربه کرده اند. علیرضا زالی جراح متخصص مغز و اعصاب می گوید: طبق مطالعه ای که در سطح شهرهای کشور انجام شده مشخص شده است که دو سوم مردم جامعه شهری در طول زندگی خود به کمردرد مبتلا می شوند و با توجه به این که جامعه ایرانی رو به سمت صنعتی شدن می رود شیوع کمردرد رو به افزایش است.نکته مهم این جاست که الگوی زندگی جامعه ایرانی تغییر کرده و کمردرد نیز یکی از بیماری های غیرواگیر است که شیوع آن افزایش و سن مبتلایان کاهش یافته است. سن بروز کمردرد در جوامع حدود یک دهه کاهش یافته و در حال حاضر نسبت به معدل جهانی کمردردهای ناشی از آرتروز ستون فقرات و پوکی استخوان یک دهه پایین آمده است. زالی ادامه می دهد: برای این که بروز کمردرد در جامعه کاهش یابد باید مداخلاتی در زمینه تغییر الگوی زندگی افراد صورت بگیرد تا احتمال استمرار کمردرد به حداقل برسد.زندگی ماشینی و تحرک نداشتن ازجمله عواملی است که در ابتلا به کمردرد نقش دارد. برخی مطالعات حاکی است که کسانی که با یک دوره کمردرد به پزشک مراجعه می کنند معمولا در 75درصد موارد در سال اول پس از کمردرد دوباره با این عارضه به پزشک مراجعه می کنند و مفهوم آن این است که در جامعه ایرانی کمردرد یکی از عوامل اصلی بار مراجعات به پزشک است.
انواع کمردرد
کمردرد ساده شایع ترین نوع کمردرد در میان مردم است دکتر فرزاد امیدی کاشانی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات درباره انواع کمردرد به خراسان چنین توضیح می دهد: کمردرد ساده کمردردی است که به دنبال بلند کردن شیء سنگین یا هل دادن آن یا حتی بدون هیچ عامل زمینه ای ایجاد شود. مشخصه کمردرد ساده این است که با تغییر وضعیت فرد، درد تشدید می شود و انتشاری به زیرزانو ندارد و در اندام های تحتانی ایجاد بی حسی ، مورمور، گزگز یا ضعف عضلانی نمی کند یا مشکل بی اختیاری ادرار به وجود نمی آورد. نکته این جاست که این کمردرد با وجود نداشتن هیچ یک از علایم مذکور، می تواند بسیار شدید و ناتوان کننده باشد و از طرفی دیر بهبود یابد.
بیشتر بیمارانی که به این نوع کمردرد مبتلا می شوند، به علت درد بسیار شدید ظرف یک هفته چندین بار پزشک خود را عوض می کنند. دردهای شدید ممکن است 2هفته تا 2ماه طول بکشد و حتی بیمار بستری شود اما ما به بیماران اطمینان می دهیم که این کمردرد جای نگرانی ندارد و با گذشت زمان بهبود پیدا می کند.بسیاری از اوقات به بستری کردن بیمار نیازی نیست و فرد با یکی دو روز استراحت در منزل و مصرف داروهای آرام بخش می تواند به فعالیت های عادی روزانه برگردد، به شرط این که فشار جدی به کمرش وارد نکند.یک نوع دیگر کمردرد، کمردردهای مرتبط با دیسک کمر است که مشخصه اصلی آن ریزش درد به پاهاست، فرد احساس بی حسی و مورمور شدن می کند و احساس ضعف عضلانی در برخی مبتلایان وجود دارد و در موارد شدید بی اختیاری ادرار گزارش می شود. این نوع کمردرد هم قابل معالجه و درمان است و ترس بسیاری از مردم از دیسک بی مورد است. زیرا 70تا 80درصد افرادی که دیسک کمر دارند، بهبود پیدا می کنند و این بیماری لزوما به مداخله جراحی یا از کارافتادگی منجر نمی شود.نوع سوم کمردردها، کمردردهای مربوط به تومورهای ستون فقرات و بیماری هایی از این قبیل است که نادر است و عموم مردم درگیر آن نیستند.دکتر زالی نیز درباره کمردردهای شدید می گوید: بروز کمردرد در زیر سن 20 سالگی و بالای 55 سالگی باید جدی گرفته شود. اگر کمردرد شدید و درد آن پیش رونده و شدت آن فزاینده باشد، باید بررسی های لازم انجام شود. هم چنین بروز کمردرد پس از ضربه های شدید احتیاج به بررسی دارد وجود علایمی نظیر دردهای پراکنده در مفاصل دیگر، کاهش وزن و تغییر ناگهانی اجابت مزاج، احساس کسالت، تب های متناوب و تعریق شبانه اگر همراه با درد کمر باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. دردهای شبانه کمردرد که به خصوص با خوابیدن بدتر می شود و به طور عمده در طول شب به سراغ افراد می آید و با راه رفتن و استراحت بهبود پیدا می کند هم جزو مواردی است که باید بررسی بیشتری شود.
اسپاسم عضلات
از طرف دیگر شایع ترین علت کمردرد، اسپاسم عضلات است. این عارضه زمانی بروز پیدا می کند که فشار غیرقابل تحملی به ستون فقرات وارد شود. گرفتگی ناشی از فشار شدید ممکن است بعد از 3 تا 5 روز برطرف شود اما اگر فردی در طول هفته ها دچار اسپاسم کمر باشد، بررسی دقیق آن از اهمیت زیادی برخوردار است.دکتر سید منصور رایگانی در ادامه با اشاره به علل ابتلا به گرفتگی عضلات به فارس می گوید: رژیم غذایی که در آن مایعات و کلسیم کم مصرف شود، قرار گرفتن در وضعیت نامناسب به مدت طولانی، آماده نبودن بدن برای انجام فعالیت های فیزیکی، بروز برخی بیماری ها مانند اختلالات الکترولیت، میوپاتی و نوروپاتی از علل ابتلا به این عارضه است.
وی توصیه می کند: اگر فردی به طور مکرر در عضله ای گرفتگی دارد، باید بیماری های زمینه ای وی مورد توجه قرار گیرد و به ارتوپد، متخصص طب فیزیکی، روماتولوژی و نورولوژی مراجعه کند. در شرایط عادی گرفتگی عضلانی در ناحیه کمر را می توان با یخ رفع کرد. بهتر است در این موارد ابتدا از یخ و پس از 48ساعت از حوله گرم برای آرام کردن و تسکین دادن بافت های آسیب دیده استفاده کرد. پزشکان می گویند مصرف مسکن ها بدون نیاز به نسخه مثل آسپرین هم می تواند در کاهش درد موثر باشد اما بدون تجویز پزشک هیچ داروی دیگری مصرف نکنید.
ورزش و تغذیه
به گفته متخصصان در صورتی که عناصر نگه دارنده و حمایتی ستون فقرات به ویژه عضلات اطراف مهره های کمر دچار ضعف ساختاری شود، این امر باعث تشدید کمردرد می شود. دکتر زالی معتقد است: با توجه به این که معدل و سرانه ورزش منظم و استاندارد در ایران بسیار پایین است، یکی از دلایل افزایش کمر درد در جامعه ایرانی می تواند نداشتن تحرک و ورزش مناسب باشد. نکته این جاست که انجام ورزش و تحرک بدنی نیازمند آموزش منظم است و بسیار مهم است که این آموزش ها از سنین پایین شروع شود.همچنین دکتر امیدی کاشانی درباره نقش ورزش در پیشگیری از کمر درد می گوید: بسیاری از زنان در جامعه ما از کمردرد رنج می برند و علت آن هم این است که خانم ها معمولا کمتر ورزش می کنند و می پندارند که با پیاده روی روزانه برای خرید یا انجام کارهای منزل ورزش کرده اند. در حالی که ورزش مورد نظر ما برنامه منظمی است که باید در هفته 2 تا 3 بار تکرار شود، بنابراین خانم ها باید زمان مخصوصی را به ورزش کردن اختصاص دهند. ورزش تا حد بسیار زیادی از بروز کمردردهای حاد پیشگیری می کند به شرطی که شرایط مذکور را داشته باشد.دکتر زالی علاوه بر نقش ورزش به تغذیه مناسب در پیشگیری از کمر درد اشاره می کند و می گوید: در افراد جوان فعالیت ورزشی مستمر و استفاده مناسب و مکفی از مواد لبنی ضروری است زیرا در غیر این صورت ساختار استخوانی این افراد به ویژه ستون فقرات آن ها در سال های بعد با مشکل رو به رو می شود.مصرف مواد لبنی به 2 دلیل مورد توجه است؛ اول به این دلیل که کلسیم دارد و دوم این که دارای پروتئین بیولوژیکی است. هنوز هم در دسترس ترین پروتئین بیولوژیک بعد از تخم مرغ در مواد لبنی یافت می شود و این مواد هم از نظر اصلاح ساختار استخوانی و عضلانی و هم از نظر در دسترس قرار گرفتن محیط مناسب موادمغذی داخل مواد لبنی تاثیرات خود را دارد.
کمردردهای مرتبط با بارداری
تغییرات به وجود آمده در دوران بارداری به دلایل مختلفی می تواند کمر درد ایجاد کند؛ به ویژه اگر عضلات کافی و مستحکمی در ناحیه ستون فقرات کمری وجود نداشته باشد، کمر درد تشدید می شود. به گفته دکتر زالی به طور کلی در دوران بارداری رباط ها و لیگمان های عضلات اطراف عضلات ستون فقرات و ناحیه کف لگن شل می شود که این امر احتمال بروز کمر درد را در این دوران افزایش می دهد.هم چنین اختلالات تغذیه ای مثل کمبود آهن یا کلسیم ، تغییرات هورمونی طی این دوران، تومورهای استخوانی، پارگی دیسک، عفونت مهره ها و التهابات مفاصل در دوران بارداری یا غیر از آن می تواند به تشدید کمر درد منجر شود. مفصل درمان نشده، بیماری های زمینه ای عروقی، اسکلتی و هورمونی و ناتوانی ستون فقرات مادران جوان در مقابل تغییرات فیزیکی و هورمونی دوران بارداری هم از عوامل بروز کمر درد در این دوران است. این جراح و متخصص مغز و اعصاب معتقد است معمولا برای این که فرد باردار بتواند این دوران را بدون کمردرد طی کند، باید سیستم ستون فقرات کاملا مستحکم، دینامیک و پویا داشته باشد. در این زمینه انجام فعالیت های ورزشی قبل از بارداری و فعالیت های مجاز در دوران بارداری به صورت تمرینات منظم تحت نظر پزشک می تواند در پیشگیری از این نوع کمردرد موثر باشد، به ویژه اگر خانمی قبل از بارداری ورزش می کرده است، باید فعالیت های خود را در دوران بارداری تحت نظر پزشک ادامه دهد زیرا ترک ورزش در این شرایط به بروز کمردرد منجر می شود.
